Sự phát triển nhanh của tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu(BR-VT) về mọi mặt giúp cho lực lượng trí thức cũng phát triển không ngừng. Hiện nay toàn tỉnh có khoảng 26 ngàn người có trình độ cao đẳng đại học trở lên, trong đó có hơn 2000 thạc sỹ, 150 tiến sỹ. Đội ngũ này đa dạng về lĩnh vực chuyên môn, nghề nghiệp và từ nhiều nguồn, được đào tạo trong nước và nước ngoài. Chính sách đào tạo của tỉnh trong những năm qua cũng có hiệu quả nhất định và tạo điều kiện cho trí thức của tỉnh phấn đấu, rèn luyện đóng góp cho sự nghiệp phát triển kinh tế, xã hội(KT-XH) của địa phương.

1. Lực lượng trí thức của tỉnh BR-VT hiện đang làm việc trong các cơ quan, công sở, nhà máy, doanh nghiệp hay trong trường học, bệnh viện, lực lượng vũ trang, trong các Hội nghề nghiệp thuộc Liên hiệp các Hội Khoa học, kỹ thuật…Ngoài ra còn đội ngũ trí thức đang có mặt ở địa phương, họ là cán bộ hưu trí ở các cơ quan Trung ương, các đơn vị trên khắp mọi miền đất nước và cả trí thức Việt kiều. Lực lượng trí thức trên đây là những người thuộc thế hệ trẻ, mới và cả những trí thức lão thành, đã kinh qua các thời kỳ cách mạng trong chiến tranh cũng như trong thời kỳ, xây dựng đất nước. Hầu hết lực lượng này đều quan tâm đến sự phát triển của tỉnh, những bước đi, những quyết sách, những đổi thay của quê hương BR-VT. Vì vậy, trí thức luôn sẵn sàng và đã có những đóng góp thiết thực cho địa phương. Đó là những ý kiến trực tiếp, sự đồng tình với các chủ trương, chính sách của Đảng bộ, chính quyền địa phương trong phát triển KT-XH…Và những đóng góp cụ thể bằng các công trình, Khoa học, công nghệ(KH-CN) đã thực hiện trên địa bàn tỉnh. Tiêu biểu là 5 công trình, cụm công trình đã được trao giải thưởng Hồ Chí Minh, Gỉai thưởng cao nhất về KH-CN và hàng chục công trình được trao giải thưởng sáng tạo KH-CN Việt Nam, giải thưởng KH-CN cấp tỉnh và giải thưởng Quốc tế…Nhiều trí thức KH-CN đã được vinh danh ở cấp Quốc gia và cấp tỉnh. Ngoài ra, chúng ta cũng cần lưu ý, quan tâm đến lực lượng trí thức Việt kiều. Theo số liệu của Hội liên lạc những người Việt Nam ở nước ngoài, ước tính có khoảng 600.000 trí thức, với hơn 7000 tiến sỹ và hàng trăm trí thức tên tuổi có uy tín quốc tế trong số 5,3 triệu Việt kiều đang sinh sống, làm việc ở 130 quốc gia và vùng lãnh thổ trên thế giới. Đây là nguồn lực được đào tạo bài bản ở các nước tiên tiến, có kinh nghiệm thực tiễn về đổi mới, sáng tạo, làm việc trong các môi trường KH-CN phát triển cao, làm chủ các phương pháp quản lý kinh tế, khoa học chuyên nghiệp…Nhiều người thuộc thế hệ trẻ đang làm việc ở các chuyên ngành KH-CN, Kinh tế mũi nhọn của thế giới như: Công nghệ điện tử, thông tin; công nghệ sinh học, khoa học vũ trụ, vật liệu mới, công nghệ Nano, năng lượng, y học hay các lĩnh vực tiên phong trong cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4 như Trí tuệ nhân tạo(AI), Học máy(Machine learning), Dữ liệu lớn(big data), các lĩnh vực quản lý kinh tế, Ngân hàng, chứng khoán... Đặc biệt họ có mối quan hệ sâu rộng với các nước sở tại cũng như thế giới. Nếu Việt Nam nói chung và tỉnh BR-VT nói riêng, tạo điều kiện thuận lợi, môi trường thông thoáng, cởi mở… Chúng ta có thể khơi dậy quy tụ họ, đóng góp cho sự nghiệp phát triển KT-XH trong giai đoạn mới của quá trình Công nghiệp hóa, hiện đại hóa(CNH-HĐH) địa phương và đất nước.

2. Trong tình hình hiện nay, thế giới vừa trải qua nhiều biến động, từ đại dịch Covid 19 dẫn đến sự suy yếu của kinh tế thế giới…Và bước vào năm mới 2023 với một loạt thách thức, khó khăn. Trước bối cảnh cạnh tranh chiến lược giữa các cường quốc diễn ra gay gắt; cách mạng công nghiệp 4.0 tác động sâu sắc đến mọi quốc gia và các lĩnh vực của đời sống kinh tế, xã hội…Toàn cầu hóa đang chững lại và có bước điều chỉnh đáng kể. Việt Nam chúng ta đã và đang tham gia tiến trình toàn cầu hóa này,  tiếp tục đặt ra trước cơ hội phát triển và cả những thách thức về kinh tế, đối ngoại, văn hóa, an ninh… ngày càng gay gắt hơn. Các doanh nghiệp đang khó khăn trong bối cảnh sụt giảm đơn hàng và sức ép gia tăng lãi xuất trên phạm vi toàn cầu.

Một thách thức rất đáng lo ngại trong nội tại nền kinh tế của chúng ta, ảnh hưởng đến năng xuất lao động, năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp và chất lượng, hiệu quả thu hút FDI; đó là sự bất cập của thị trường lao động, đó là trình độ học vấn và chuyên môn kỹ thuật thấp của lao động Việt Nam, chính là nguyên nhân khiến Việt Nam bị xếp vào một trong những quốc gia có năng xuất lao động thấp nhất khu vực. Tuy vậy, trong thách thức vẫn có cơ hội khi phi toàn cầu hóa diễn ra sẽ biến Việt Nam thành một trong những điểm đến tin cậy và hấp dẫn của đầu tư nước ngoài(FDI).

Nhiều năm qua, Đảng ta đã có các Nghị quyết, các chủ trương, chính sách về trí thức được ban hành; nhất là NQ 36-NQ/TW của Bộ Chính trị là văn kiện có ý nghĩa to lớn…Tuy nhiên, thực tế vẫn chưa thu hút, chưa kết nối và tập hợp được đông đảo đội ngũ trí thức có trình độ cao trong nước và Việt kiều tham gia vào các công trình, dự án lớn và chúng ta còn để lãng phí chất xám, một nguồn lực to lớn và vô giá. Cần phải ”hội tụ trí tuệ và lan tỏa lợi ích đổi mới, sáng tạo Việt Nam” đó là câu mà Thủ tướng Phạm Minh Chính nói trong chuyến thăm và làm việc với Trung tâm Đổi mới sáng tạo Quốc gia(NIC) gần đây.

3. Làm thế nào để thu hút và phát huy hiệu quả lực lượng trí thức KH-CN? Lâu nay, nhiều địa phương trong cả nước và cả ở tỉnh BR-VT đã đưa ra các chính sách thu hút, đào tạo chuyên gia, trí thức cả trong nước và nước ngoài. Tuy nhiên, về cơ bản chưa mang lại hiệu quả như kỳ vọng. Về vấn đề này các tỉnh và BR-VT cũng đã tổng kết, đánh giá. Chúng tôi cũng đã phân tích qua đề án “Phát huy vai trò của trí thức KH-CN phục vụ CNH-HĐH và hội nhập Quốc tế” đã thông qua tỉnh từ năm 2018… Ở đây, xin có một số kiến nghị giúp đẩy mạnh kết nối và phát huy tiềm năng của trí thức KH-CN để phát triển kinh tế, dựa trên tinh thần đổi mới sáng tạo và thành tựu cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4.

- Trước hết về cấp Nhà nước: Cần quán triệt sâu sắc và rộng rãi chủ trương của Đảng và Nhà nước, nâng cao nhận thức chung của các cấp từ TW đến các địa phương về việc vận động, thu hút chuyên gia, trí thức, kể cả trí thức Việt kiều; nhận thức rõ tiềm năng và nhu cầu thu hút chuyên gia, trí thức, nhà khoa học giỏi về làm việc. Tạo sự đồng thuận trong xã hội khi có chính sách ưu đãi chuyên gia, trí thức giỏi…

- Đảng và Nhà nước cần sớm có chính sách cụ thể và hoàn thiện về trọng dụng, đãi ngộ, lắng nghe…tạo môi trường thuận lợi cho chuyên gia, trí thức, có chuyên môn và kinh nghiệm ở trình độ cao như bổ nhiệm vào vị trí lãnh đạo, quản lý, giám đốc dự án, tham gia vào quá trình đào tạo, đào tạo lại lực lượng lao động…Ngoài ra cũng cần tạo cơ hội cho những tài năng trẻ. Thu hút những sinh viên tốt nghiệp xuất sắc từ các nước trở về.

- Đối với tỉnh BR- VT, theo chúng tôi tỉnh cần có quan điểm rõ ràng khi tiếp thu ý kiến tư vấn của đội ngũ trí thức. Một số năm chúng ta tổ chức hội nghị hoành tráng lãnh đạo tỉnh gặp mặt, nghe các ý kiến góp ý của đại diện trí thức, sau đó thì lãng quên, lãnh đạo tỉnh không có ý kiến gì. Từ năm 2017-2020, chúng tôi đề nghị tổ chức các buổi gặp mặt theo chuyên đề giữa các chuyên gia và lãnh đạo tỉnh, trực tiếp đồng chí Bí thư tỉnh ủy đồng chủ trì, sau hội nghị Bí thư có văn bản chỉ đạo cụ thể. Việc làm ấy có hiệu quả rõ hơn hẳn.

- Hiện nay chúng ta đang trong thời đại của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 và kinh tế số…BR-VT đã xác định mô hình tăng trưởng và phát triển kinh tế với 4 mũi nhọn. Tuy nhiên, phát triển kinh tế thời kỳ hậu Covid cả thế giới và trong nước đang gặp nhiều khó khăn. Để đẩy nhanh tốc độ tăng trưởng chúng ta cần tận dụng những thành quả của cách mạng công nghiệp 4.0  Muốn vậy phải có sự hỗ trợ của đội ngũ trí thức trong nước, nước ngoài đặc biệt là các chuyên gia hàng đầu thuộc những lĩnh vực KH-CN mũi nhọn trong tư vấn, triển khai và đào tạo...

- Giai pháp cụ thể thu hút trí thức giỏi để khắc phục khó khăn là: Đảng, chính quyền các cấp phải thay đổi tư duy, thể hiện ở việc trân trọng, cầu thị và lắng nghe những ý kiến đóng góp của trí thức, kể cả những ý kiến trái chiều trong quy hoạch, trong định hướng phát triển kinh tế, xã hội, trong xây dựng và triển khai các dự án quan trọng…

- Để sử dụng có hiệu quả đội ngũ trí thức cần tìm được những trí thức, chuyên gia xuất sắc, đầu đàn có tâm và tài trong từng lĩnh vực, có nguyện vọng phụng sự đất nước, họ có thể tập hợp, dẫn dắt chỉ huy và chịu trách nhiệm trước tỉnh trong công việc được giao. Phát hiện những người này thông qua đào tạo, bồi dưỡng, qua cơ chế, chính sách thu hút, qua giới thiệu từ những người có uy tín. Đặc biệt thông qua hành động, việc làm và thực tế cuộc sống đã thể hiện rõ năng lực và hiệu quả công việc.

- Tỉnh cần xây dựng chiến lược thu hút trí thức, chuyên gia giỏi để tư vấn phản biện và trực tiếp vào làm việc trong một số dự án trọng điểm, cụ thể, trong đó có các dự án KH-CN làm nền tảng cho phát triển kinh tế, xã hội. Cách làm là huy động mọi tiềm lực của xã hội, trong đó có nhà nước và doanh nghiệp…

     Với việc thay đổi tư duy, với quyết tâm đổi mới, cầu thị, lắng nghe và có chiến lược, chính sách hợp lý trong thu hút, đào tạo và tập hợp đội ngũ trí thức nhằm thực hiện những mục tiêu, những dự án chiến lược trong phát triển kinh tế xã hội của tỉnh, hy vọng trong tương lai không xa BR-VT sẽ có những bước phát triển mới, thực hiện thành công sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa ở địa phương